भारतातील विद्यार्थी सीबीएसई आणि राज्य मंडळांसारख्या मंडळांद्वारे घेतल्या जाणाऱ्या दहावी आणि बारावीच्या परीक्षा देतात. तथापि, १९४७ मध्ये भारताच्या स्वातंत्र्यापूर्वी, ही व्यवस्था खूपच वेगळी होती. त्यावेळी, एकही राष्ट्रीय शिक्षण मंडळ नव्हते आणि शालेय परीक्षा प्रादेशिक मंडळे आणि ब्रिटिशकालीन विद्यापीठांच्या संयोजनाद्वारे घेतल्या जात होत्या.
सुरुवातीच्या परीक्षांमध्ये विद्यापीठांची भूमिका
सुरुवातीच्या वसाहती काळात, शालेय स्तरावरील अंतिम परीक्षा आयोजित करण्यात विद्यापीठांची मोठी भूमिका होती. कलकत्ता विद्यापीठ, मुंबई विद्यापीठ आणि मद्रास विद्यापीठ यासारख्या प्रमुख संस्था मॅट्रिक आणि इंटरमिजिएट परीक्षांसाठी जबाबदार होत्या. या परीक्षा सहसा शालेय शिक्षणाच्या शेवटी घेतल्या जात असत आणि उच्च शिक्षणाचे प्रवेशद्वार म्हणून काम करत असत.
सर्वात जुने शिक्षण मंडळ
१९२१ मध्ये उत्तर प्रदेश माध्यमिक शिक्षण मंडळाची स्थापना झाल्यानंतर एक मोठा बदल झाला. ते भारतातील पहिले आणि सर्वात जुने शालेय शिक्षण मंडळ बनले. उत्तर प्रदेश मंडळाने हायस्कूल आणि इंटरमिजिएट दोन्ही परीक्षा घेतल्या. अनेक वर्षांपासून, त्याचे अधिकार क्षेत्र सध्याच्या उत्तर प्रदेशाच्या पलीकडे विस्तारले होते आणि त्यात राजपुताना आणि मध्य भारताचा काही भाग समाविष्ट होता.
स्वातंत्र्यापूर्वी सीबीएसईला काय म्हणत असत?
स्वातंत्र्यापूर्वी सीबीएसई अस्तित्वात होते, परंतु वेगळ्या नावाने. २ जुलै १९२९ रोजी ब्रिटिश सरकारने राजपुताना येथील हायस्कूल आणि इंटरमीडिएट एज्युकेशन बोर्डची स्थापना केली. हे बोर्ड प्रामुख्याने अशा विद्यार्थ्यांसाठी डिझाइन केले होते ज्यांचे पालक केंद्र सरकारच्या सेवेत काम करत होते आणि त्यांची वारंवार वेगवेगळ्या ठिकाणी बदली होत असे.
सुरुवातीला परीक्षा कुठे घेतल्या जात होत्या?
राजपुताना बोर्ड सुरुवातीला राजपुताना (आधुनिक राजस्थान), अजमेर-मेरवाडा, मध्य भारत आणि ग्वाल्हेर येथे परीक्षा घेत असे. ब्रिटिश भारतातील वेगवेगळ्या भागात शिकणाऱ्या परंतु समान अभ्यासक्रमाचे अनुसरण करणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी शिक्षण आणि परीक्षांमध्ये एकसमानता सुनिश्चित करणे हे त्याचे ध्येय होते.
स्वातंत्र्यानंतर सीबीएसईमध्ये बदल
स्वातंत्र्यानंतर शिक्षण व्यवस्थेत मोठे बदल करण्यात आले. १९५२ मध्ये, राजपुताना बोर्डाच्या घटनेत सुधारणा करण्यात आली आणि त्याचे नाव बदलून केंद्रीय माध्यमिक शिक्षण मंडळ असे करण्यात आले. नंतर, १९६२ मध्ये, सीबीएसईची पुनर्रचना करण्यात आली आणि राष्ट्रीय स्तरावरील बोर्ड म्हणून काम करण्यासाठी त्याचा विस्तार करण्यात आला.
