२०२५ मध्ये श्रीकृष्ण जन्माष्टमी शुक्रवार, १५ ऑगस्ट रोजी साजरी होणार आहे. या दिवशी रात्री १२:०४ ते १२:४७ या वेळेत ‘निषिता पूजा’चा शुभ मुहूर्त असून, मध्यरात्री १२:२६ हा भगवान कृष्णाचा जन्माचा क्षण मानला जातो. जन्माष्टमीच्या दुसऱ्या दिवशी म्हणजे शनिवार, १६ ऑगस्ट रोजी महाराष्ट्रात, विशेषतः मुंबईत, दहीहंडीचा उत्सव मोठ्या जल्लोषात साजरा होईल. जन्माष्टी आणि दहीहंडीचे हिंदू धर्मियांमध्ये विशेष महत्व आहे, या सणांचा उत्साह महाराष्ट्रासह उत्तर भारतातील राज्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणात पाहायला मिळतो.
श्रीकृष्ण जन्माष्टमी व्रत हे हिंदू धर्मातील अत्यंत पवित्र आणि महत्त्वाचे व्रत मानले जाते. भाद्रपद महिन्याच्या कृष्ण पक्षातील अष्टमी तिथीला भगवान श्रीकृष्णांचा जन्म झाला असे मानले जाते. या दिवशी विष्णूंच्या आठव्या अवताराने मथुरेत कारागृहात जन्म घेतला आणि नंतर गोकुळात यशोदा-मधील घरात बाल्यव्यतीत केले. जन्माष्टमी व्रताचे महत्त्व केवळ धार्मिकच नाही तर आध्यात्मिक दृष्टिकोनातूनही खोल आहे.
जन्माष्टमीच्या व्रतामागे काय महात्म्य?
या दिवशी उपवास करून आणि जागरण करून, भक्त भगवान कृष्णाच्या कृपेचा लाभ घेतात असे मानले जाते. व्रत पाळणाऱ्याने शुद्ध मन, शरीर आणि वाणी ठेवून दिवसभर भगवानाचे स्मरण करावे. उपवासाच्या काळात फलाहार, पाणी किंवा केवळ पंचामृत ग्रहण करण्याची परंपरा आहे, तर काही भक्त निर्जळी उपवास करतात. दिवसभर भजन, कीर्तन, कृष्णलीला आणि गीतेचे पठण केल्याने मन अधिक शांत आणि भक्तीभावी होते.
या व्रतामागील आध्यात्मिक महत्त्व असे की, कृष्ण हा धर्म, नीती, प्रेम, करुणा आणि सत्याचा प्रतीक मानला जातो. त्याच्या जीवनातून भक्ताला संकटात धैर्य, अन्यायाविरुद्ध लढण्याची प्रेरणा आणि भक्तिभावाने जीवन जगण्याची शिकवण मिळते. व्रत पाळल्याने मनातील अहंकार, लोभ, क्रोध आणि द्वेष कमी होतो, तसेच आत्मशुद्धी होते असे मानले जाते. गीतेच्या शिक्षेनुसार, “कर्म कर, फळाची चिंता करू नकोस” हा संदेश या दिवशी विशेष स्मरणात ठेवला जातो.
जन्माष्टमीच्या व्रताचे काही नियम
व्रत पाळण्याच्या नियमांनुसार, अष्टमीच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून स्नान करावे, स्वच्छ वस्त्र परिधान करून घरातील पूजाघरात श्रीकृष्णाची प्रतिमा किंवा मूर्ती ठेवून तीला पाचही प्रकारच्या सुवासिक फुलांनी, तुळशीच्या पानांनी सजवावी. संध्याकाळी भगवान श्रीकृष्णाची पूजा करण्यासाठी पंचामृत स्नान, नवीन वस्त्र, अलंकार, माखन-मिश्री आणि फळांचा नैवेद्य अर्पण करावा. रात्री १२ वाजता, जेव्हा भगवानाचा जन्मकाळ मानला जातो, त्या वेळी ‘निषिता पूजा’ केली जाते. या वेळी शंखनाद, घंटानाद आणि “हरे कृष्ण” मंत्रजपाने वातावरण भक्तिमय बनते. व्रताचा समारोप पुढील दिवशी प्रातःकाळी केला जातो, तेव्हा गरीब आणि गरजू लोकांना अन्नदान देण्याची परंपरा आहे.
धार्मिक श्रद्धेनुसार, ज्यांनी जन्माष्टमी व्रत संपूर्ण भक्तीभावाने पाळले, त्यांचे जीवनातील पापक्षालन होते आणि त्यांच्या घरात सुख, शांती आणि समृद्धी नांदते. तसेच हे व्रत पाळल्याने आरोग्य सुधारते, मनाची स्थिरता वाढते आणि कुटुंबातील एकोपाही दृढ होतो. ग्रामीण भागात तसेच शहरी भागात हा दिवस एक धार्मिक सोहळा आणि सामाजिक एकत्रीकरणाचा उत्सव म्हणून साजरा केला जातो. मंदिरांमध्ये विशेष सजावट, झांकी, पालखी सोहळे आणि दहीहंडीचे आयोजन होते.
अशा प्रकारे, श्रीकृष्ण जन्माष्टमी व्रत हे केवळ एक धार्मिक परंपरा नसून भक्ती, आध्यात्मिकता, संघभाव आणि जीवनमूल्ये जोपासण्याचे साधन आहे. योग्य नियम आणि श्रद्धेने हे व्रत केल्यास भगवान श्रीकृष्णाची कृपा लाभते आणि जीवनात आनंद, समाधान आणि अध्यात्मिक प्रगती होते.
टीप : वरील सर्व माहिती उपलब्ध स्त्रोतावरून देण्यात आलेली आहे. याच्या तथ्यांबद्दल MP मराठी Breaking कोणताही दावा करीत नाही, तसेच अंधश्रद्धेला दुजोरा देत नाही.
